De Internationale Arbeidsorganisatie ILO voorziet in internationale verdragen waaraan landen zich kunnen verbinden. ILO-conventie 190 moet geweld en intimidatie op en rond het werk tegengaan. Nederland heeft deze nog niet geratificeerd. Hoe staat dit in andere landen?
NEDERLAND – ‘Werkgevers willen geen afspraken in de cao’
In de media- en cultuursector worden mensen zeven keer vaker gepest dan gemiddeld. 70 Procent heeft één of meerdere vormen van grensoverschrijdend gedrag meegemaakt. Dit zijn enkele resultaten uit het rapport ‘Sociale veiligheid Media en Cultuur’ dat de FNV in maart van dit jaar publiceerde. Niet zo verwonderlijk, gezien het feit dat de discussie over grensoverschrijdend gedrag door incidenten bij The Voice of Holland, DWDD en NOS Sport zijn begonnen.
FNV’s sectorbestuurder Lili Brouwer is dan ook fervent voorstander van het ratificeren van de ILO-conventie 190. Het zou haar zeker helpen in haar werk als onderhandelaar. ‘De publieke omroepen liggen op dit moment onder een vergrootglas, maar ik merk dat de werkgevers geen afspraken hierover in hun cao willen opnemen. Ze wachten liever op het rapport van de commissie Van Rijn, die de misstanden en de werkcultuur bij de NPO onderzoekt. Dat is natuurlijk onzin, want preventief beleid is heel belangrijk.’
Werknemers dienen beschermd te worden in de gehele keten, ook vrijwilligers en stagiairs. ‘Dat is onze opdracht’, zegt de FNV-bestuurder. ‘Aan de cao-tafel merk ik dat werkgevers denken weg te komen met alleen een akkoord van de OR. Dat moet zelfs, maar wij houden wel de vinger aan de pols, want wat er aan de hand is, is niet niks. Vorige week had ik nog een huilende musicus aan tafel. Grensoverschrijdend gedrag grijpt diep in. Daarom pleiten we onder meer voor herstelverlof. Dat zou eigenlijk in de cao moeten komen.’
Nederland heeft conventie 190 nog niet geratificeerd. Achter de schermen lobbyen andere FNV’ers om de druk op te voeren. Brouwer heeft samen met collega’s deelgenomen aan het rondetafelgesprek over het Mediapact Respectvol Samenwerken. ‘We hebben onder meer ingebracht dat het voorkomen van grensoverschrijdend gedrag niet alleen bij leidinggevenden gelegd moet worden. Uit ons onderzoek blijkt dat 52 procent van hen meedoet aan pestgedrag. De Arbeidsinspectie moet hier ook een duidelijke rol pakken.’
KENIA – Wantoestanden voeren druk op ratificatie
Op theeplantages in Kenia werden werknemers gedwongen seks te hebben met leidinggevenden, zo bleek uit een BBC-documentaire in februari. De theeplantages zijn in het bezit van Unilever en James Finlay & Co. Caroline Mugalla van de East-African Trade Union Confederation in Kenia vertelt over de impact van de BBC-documentaire, die internationale druk op de Keniaanse regering zette. ‘Het is niet de eerste keer dat dit soort wantoestanden naar buiten kwamen, en zeker niet voor Unilever. Tien jaar geleden speelde een soortgelijke casus en de maatregelen die toen zijn genomen, hebben niet geholpen.’
Sinds de BBC-documentaire is er in Kenia veel aandacht voor de ILO-conventie 190. De urgentie om de conventie te ratificeren is toegenomen, zei Mugalla, en de vakbonden doen hiervoor hun uiterste best. De BBC-documentaire heeft veel zwakke plekken in bestaande wetgeving blootgelegd, zoals het gebrek aan bescherming van slachtoffers die hun verhaal openbaar maken. Slachtoffers zitten vaak in een kwetsbare positie, bijvoorbeeld op een tijdelijk contract. De Keniaanse wet verbiedt contractwerk na dertig dagen, maar de werkgevers kennen de mazen in de wet. ‘We proberen nu de werkgevers te bewegen andere afspraken met de uitzendbureaus te maken.’
De BBC-documentaire is niet de enige onthulling in de afgelopen maanden. Volgens Mugalla is er een reeks aan berichten in de media verschenen. ‘Begin juli nog verscheen het nieuws dat binnen een bedrijf vrouwen door vrouwelijke managers werden gecheckt, omdat de wc’s steeds verstopt raakten. Ze werden gedwongen hun panty’s naar beneden te doen. Het goede is dat deze managers zijn gearresteerd.’
De Keniaanse regering staat positief tegenover ratificatie van de ILO-conventie, zegt Mugalla. De verwachting is dat ondertekening nog dit jaar gaat gebeuren. ‘Het goede van deze conventie is dat het werknemers ook buiten de werkvloer beschermd: tijdens woon-werkverkeer, maar ook in huis. Op het moment dat er sprake is van huiselijk geweld, wat de werkprestaties negatief beïnvloed, hoort de werkgever ook op te treden. Die moet daarom zorgen voor beleid en een goede HR-afdeling.’
NEPAL – ‘Na ratificatie moet werkgever voor veilige werkplek zorgen’
Ruim 53 procent van de vrouwelijke werknemers in Nepal heeft een of meerdere malen in hun leven te maken met geweld en intimidatie, aldus cijfers van de ILO. Deepa Dawadi van de Joint Trade Union Coordination Centre (JTUCC) in Nepal legt uit dat haar organisatie, die tien vakcentrales verenigd en in totaal zo’n acht miljoen leden vertegenwoordigt, vanaf de oprichting in 2007 oog heeft voor de positie van vrouwen. ‘We vinden ratificatie van de ILO-conventie 190 heel belangrijk’, zegt Dawadi. ‘Interessant is dat onder deze conventie zowel formeel als informeel werkenden vallen. In Nepal werkt ruim 70 procent in de informele economie, waarvan het merendeel vrouw is en ongeorganiseerd. De conventie geldt voor alle werkvloeren en voor alle werknemers, zowel voor vrouwen als mannen, en ook tijdens woon-werkverkeer, dus het biedt optimale bescherming.’
De JTUCC heeft een lobbycampagne opgetuigd om ratificering van de conventie mogelijk te maken. Een onderdeel is het verzamelen van gegevens om te zien waar de conventie hulp biedt. ‘We hebben bijvoorbeeld een klacht ontvangen van fabrieksarbeidsters die te maken hadden met ongewenst intiem gedrag. De energietoevoer hapert nog weleens in Nepal en dan vallen de lichten uit. Juist op zo’n moment werden de vrouwen iedere keer betast. De werkgever zegt dat hij er niks aan kan doen als het licht uitvalt. Na ratificatie van de conventie is hij verplicht om voor een veilige werkplek te zorgen.’
Die ratificatie laat nog even op zich wachten, denkt Dawadi. Het politieke klimaat is niet erg stabiel, en er is in maart een nieuwe regering geïnstalleerd. ‘We zijn dus opnieuw met de lobby begonnen. Tijdens de sociale dialoog lijken de werkgevers wel bereid hieraan mee te werken; zij zien ook wel de voordelen. Gezonde werknemers in een veilige omgeving zijn tenslotte veel productiever.’
PERU – ‘Huishoudelijk medewerkers zaten soms vier maanden opgesloten’
Nog geen drie jaar nadat conventie 190 door de ILO was aangenomen, ratificeerde de Peruaanse regering ‘m. Een vertraagde ondertekening, zegt Marcolina Infante Ramirez van de vakbond voor huishoudelijk medewerkers Sinttrahol. Door corona en de lockdowns bleven de contacten met parlementariërs en campagnes beperkt tot digitale activiteiten. Maar het lukte dan toch, in januari vorig jaar.
‘Deze conventie is heel belangrijk voor ons’, vertelt Ramirez. ‘Huishoudelijk medewerkers wonen in Peru vaak intern bij de familie. Ze mochten bijvoorbeeld tijdens de pandemie niet één keer per week het huis uit, wat normaal wel gebeurt om de eigen familie te bezoeken. Ze zaten dus soms drie tot vier maanden opgesloten. Ze moesten veel meer werken dan normaal, liepen grote kans op besmetting met corona en werden niet behandeld. Veel medewerkers kregen geen maskers en handschoenen, maar moesten wel de was doen van hun werkgever. En ze werden naar de supermarkt gestuurd. Heel veel medewerkers zijn toen besmet geraakt en sommigen overleden.’
Ook was er sprake van mishandeling en van ontslag zonder vergoeding. En plotseling bleek dat veel werkgevers geen sociale verzekering hadden afgesloten, zodat de medewerkers geen enkel financieel vangnet hadden. ‘We hebben al deze voorvallen aangegrepen om aan de politiek duidelijk te maken dat ratificatie noodzakelijk was’, zegt Ramirez.
Sinds de ratificatie werkt Sinttrahol aan bewustwording in de samenleving. Via audioberichten in de bussen geven ze informatie over grensoverschrijdend gedrag tijdens het woon-werkverkeer en op de werkvloer. Met andere vakbonden werken ze samen aan een wetsvoorstel dat grensoverschrijdend gedrag op en rond de werkvloer moet voorkomen. ‘We hopen hiermee in elk geval minimale bescherming te kunnen regelen. Dat wordt nog een gevecht, want we hebben net een nieuwe president en die heeft niet zoveel op met deze conventie. Het politieke klimaat is nogal chaotisch. Daarom is die wet zo belangrijk, want dan ligt alles vast.’